Aktivni ugljen – pomaže li kod proljeva, mamurluka i trovanja? Saznajte što je dokazano, što je mit te koje su nuspojave i interakcije s lijekovima.
Aktivni ugljen (activated charcoal) je vrlo porozan oblik ugljika koji fizički adsorbira mnoge tvari u probavnom traktu, smanjujući njihovu apsorpciju u krv. U medicini se primarno koristi za akutna oralna trovanja kao sredstvo za gastrointestinalnu dekontaminaciju.
Djeluje li kod trovanja?
Da. Najjači dokaz i primjena je u akutnim trovanjima/overdozama ako se da brzo (najčešće unutar 1 sata od uzimanja otrova). Aktivni ugljen može značajno smanjiti apsorpciju mnogih lijekova i toksina, ali nije učinkovit za sve tvari (npr. metali poput željeza, litij, cijanidi, korozivne tvari, alkoholni toksini – često bez koristi). U hitnim situacijama o primjeni odlučuje isključivo liječnik.
Pomaže li kod proljeva?
Popularni savjet da aktivni ugljen liječi proljev nema solidnu potporu. Neka istraživanja i stariji mali randomizirani radovi sugeriraju moguću kratkotrajnu korist kod nekih vrsta akutnog proljeva (npr. adsorpcija toksina), ali sustavni pregledi zaključuju da dokazi nisu snažni i da ORT (oralna rehidracija) ostaje temelj liječenja. Dakle, nije lijek prve linije za proljev, ali se ponekad razmatra kao dodatak u specifičnim slučajevima po savjetu liječnika.
Aktivni ugljen za mamurluk?
Ne postoje uvjerljivi dokazi da aktivni ugljen sprječava ili liječi mamurluk. Alkohol se brzo apsorbira iz želuca i tankog crijeva, a većina studija pokazuje da aktivni ugljen slabo veže etanol te da njegov učinak na razinu alkohola u krvi kod ljudi nije klinički značajan. Dakle, uzimanje ugljena za mamurluk nije potkrijepljeno kvalitetnim dokazima.
Dob u kojoj je mamurluk najgori mogla bi vas iznenaditi
U kojim drugim stanjima se koristi?
Osim akutnog trovanja, ponekad se razmatra višestruka doza aktivnog ugljena za toksičnosti s dugom enterohepatičkom recirkulacijom ili kod određenih namjernih predoziranja. Proučava se i njegova uloga u specifičnim gastrointestinalnim problemima, ali klinički dokazi za rutinsku uporabu izvan toksikologije su ograničeni.
Interakcije i nuspojave
Aktivni ugljen veže i lijekove te vitamine – može smanjiti učinkovitost oralnih lijekova (npr. kontracepcija, nekih lijekova za srce ili antiepileptika) ako se uzimaju u bliskom vremenu. Najčešće nuspojave su zatvor/začepljenje, crne stolice i povraćanje; u rijetkim slučajevima aspiracija može dovesti do pneumonitisa. Zato treba izbjegavati paralelnu primjenu s važnim lijekovima i konzultirati liječnika.
A. H.
