Pitanje čitatelja:
Unatrag par mjeseci gubim volju za učenje, teško se koncentriram i ne paše mi društvo. Povremeno kao da izgubim svaki osjećaj, čini mi se da sam netko drugi, ne poznam se, i to je najčešće navečer, i onda odustanem od izlaska. Nekoliko puta sam čuo zvonjavu mobitela a kad pogledam, nema poziva. Razmišljam da li je studij uopće za mene, nakon dvije godine bih najradije odustao, a ne znam što bih drugo. Vidim da me ne zanima ni cura. Da li imam shizofreniju?
Odgovor psihijatra Igora Girotta:
Shizofrenija
Vrsta je to psihotičnog, kroničnog duševnog poremećaja. Često se desi da je to bolest koja traje cijeli život i može značajno smanjiti funkcioniranje. Tu dijagnozu u pravilu ne postavljamo kod jednog pregleda, ili čak i nakon prve psihotične epizode nakon koje se čovjek oporavi. Dijagnoza se postavlja na temelju detaljnog uzimanja podataka, kliničkog dojma i podataka dobivenih od okoline.
Što je to psihoza?
Psihoza je psihijatrijski termin i označava stanje bolesnika koji realnost oko ili u sebi doživljava iskrivljeno, značajno drukčije od drugih. U tom stanju se javljaju iskrivljena vjerovanja (ili deluzije, ili psihotične ideje) u koje pacijent čvrsto vjeruje. To može biti ideja da ga netko truje ili prisluškuje, ili da je on u stvari netko drugi, netko slavan ili velik, kao što to mogu biti sasvim neobične ideje. U psihozi se dešavaju halucinacije, ili obmane, a to su senzorni (osjetilni) doživljaji koji su u suprotnosti s realnošću a bolesniku su kvalitetom realni. Uobičajeno je da su obmane u skladu sa psihotičnom idejom, a mogu biti slušne, vidne, njušne, taktilne i gustatorne. U psihozi se mogu javiti poremećaji mišljenja a često i psihomotorni nemir.
Psihotične fenomene izolirano i sporadično, kao i kratkotrajno psihotično stanje može doživjeti veliki broj ljudi ako ne i bilo tko! Bilo u sklopu velikih stresova ili trauma, ili kod drugih bolesti kao delirija, demencije, kapi, endokrinih ili metaboličkih poremećaja… Psihoza se može pojaviti i uslijed intoksikacija kao i kod redovitog uzimanja nekih sredstava ovisnosti (alkohol, marihuana, amfetamini i slično) a i kao nuspojava nekih lijekova (kortikosteroidi).
Što karakterizira shizofreniju?
Uz gore naveden opis psihotičnog stanja za shizofreniju je karakteristično još nekoliko dodatnih obilježja. Uvriježeno ih je razvrstati u dvije kategorije: pozitivne simptome (jer su + na uobičajeno funkcioniranje) kao što su obmane, psihotične ideje (paranoidne, bizarne, ideje čitanja ili nametanja misli…) i dezorganizirano mišljenje (od gubljenja niti do misaonog toka koji se ne može pratiti); negativni (jer označavaju manjak u funkciji) su manjak emocionalnog doživljaja, reaktivnosti ili osjećaja općenito, siromašan govor, manjak motivacije, sposobnosti za održavanje odnosa ili mogućnosti doživljaja ugode. Smetnje jedne ili druge kategorije mogu biti više izražene pa je prognoza bolja i liječenje uspješnije kod više izraženih pozitivnih nego negativnih simptoma.
Kad se javlja shizofrenija?
Shizofrenija se javlja krajem adolescencije, kod muškaraca najčešće oko osamnaeste godine a kod žena oko dvadeset pete godine. U svijetu i kod nas od te bolesti boluje nešto manje od jedan posto stanovnika. Također je dokazana nasljednost sklonosti razvoja te bolesti, tako da se kad postoji shizofreni poremećaj u bliskom srodstvu vjerojatnost nastupa shizofrenije višestruko povećava.
Tipovi shizofrenije
Postoji paranoidna, dezorganizirana, katatona, rezidualna i nediferencirana shizofrenija. U široj grupi shizofreniji sličnih poremećaja su shizoafektivni, shizotipni i shizoidni; kod tih poremećaja nisu zadovoljeni kriteriji za shizofreniju, odnosno postoje i druge smetnje. Općenito oboljeli od shizofrenije imaju češće druge psihijatrijske poremećaje kao depresiju, ovisnosti, OKP, poremećaje ličnosti, skloniji su suicidu, agresivnim ispadima (no mogućnost opasnosti za druge je tek neznatno povišena).
Liječenje
Proces je dugotrajan, a osnova su antipsihotici koji reguliraju strukture u mozgu pod utjecajem moždanog kemijskog prijenosnika dopamina. Neki bolesnici unatoč liječenju imaju stalno prisutne neke od simptoma dok drugi mogu dosta dobro funkcionirati između perioda pogoršanja.
Smetnje čitatelja koji je postavio pitanje mogu dolaziti iz više razloga i ne upućuju na shizofreniju. Svejedno bih preporučio razgovor sa specijalistom radi procjene kao i radi pomoći, bez obzira o kojoj se dijagnozi radi.
